Πανελλαδικές: Τα sos θέματα Θεωρητικής κατεύθυνσης

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ

ΔΙΔΑΓΜΕΝΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Πλάτωνος, Πρωταγόρας 324 Α- C
Ἔνθα δή πᾶς παντί θυμοῦται καί νουθετεῖ, δῆλον ὅτι ὡς ἐξ
ἐπιμελείας καί μαθήσεως κτητῆς οὔσης. Εἰ γάρ ἐθέλεις ἐννοῆσαι τό
κολάζειν, ὦ Σώκρατες, τούς ἀδικοῦντας τί ποτε δύναται, αὐτό σε
διδάξει ὅτι οἵ γε ἄνθρωποι ἡγοῦνται παρασκευαστόν εἶναι ἀρετήν.
Οὐδείς γάρ κολάζει τούς ἀδικοῦντας πρός τούτῳ τόν νοῦν ἔχων καί
τούτου ἕνεκα, ὅτι ἠδίκησεν, ὅστις μή ὥσπερ θηρίον ἀλογίστως
τιμωρεῖται

.
ὁ δέ μετά λόγου ἐπιχειρῶν κολάζειν οὐ τοῦ
παρεληλυθότος ἕνεκα ἀδικήματος τιμωρεῖται - οὐ γάρ ἄν τό γε
πραχθέν ἀγένητον ἄν θείη - ἀλλά τοῦ μέλλοντος χάριν, ἵνα μή
αὖθις ἀδικήσῃ μήτε αὐτός οὗτος μήτε ἄλλος ὁ τοῦτον ἰδών
κολασθέντα. Καί τοιαύτην διάνοιαν ἔχων διανοεῖται παιδευτήν εἶναι
ἀρετήν
.
ἀποτροπῆς γοῦν ἕνεκα κολάζει. Ταύτην οὖν τήν δόξαν
πάντες ἔχουσιν ὅσοιπερ τιμωροῦνται καί ἰδίᾳ καί δημοσίᾳ.
Τιμωροῦνται δέ καί κολάζονται οἵ τε ἄλλοι ἄνθρωποι οὕς ἄν
οἴωνται ἀδικεῖν, καί οὐχ ἥκιστα Ἀθηναῖοι οἱ σοί πολῖται
.
ὥστε κατά
τοῦτον τόν λόγον καί Ἀθηναῖοί εἰσι τῶν ἡγουμένων
παρασκευαστόν εἶναι καί διδακτόν ἀρετήν. Ὡς μέν οὖν εἰκότως
ἀποδέχονται οἱ σοί πολῖται καί χαλκέως καί σκυτοτόμου
συμβουλεύοντος τά πολιτικά, καί ὅτι διδακτόν καί παρασκευαστόν
ἡγοῦνται ἀρετήν, ἀποδέδεικταί σοι, ὦ Σώκρατες, ἱκανῶς, ὥς γέ μοι
φαίνεται.

ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
1. Να μεταφραστεί το ακόλουθο απόσπασμα:<<εἰ γάρ ἐθέλεις
ἐννοῆσαι … οἱ σοί πολῖται >>. Μονάδες 10
2. α. Με ποια έννοια έχει λεχθεί για το Σωκράτη η φράση πως
« κατέβασε τη φιλοσοφία από τα άστρα στη γη»;
β. Ποια λογική μέθοδο ακολούθησε ο Σωκράτης για την
αναζήτηση της απόλυτης ουσίας των ηθικών εννοιών και πού
κατέληγε αυτή η μέθοδος; Μονάδες 10
3. Με βάση το παραπάνω απόσπασμα να αναπτύξετε και να
αξιολογήσετε το επιχείρημα που χρησιμοποιεί ο Πρωταγόρας για
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΙΣΤΟΡΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ


ΟΜΑΔΑ Α΄
ΘΕΜΑ Α.1
Α.1.1 Να δώσετε το περιεχόμενο των ακόλουθων όρων:
α. Κλήριγκ
β. Οργανισμός
γ. Οργανικός Νόμος 1900
ΜΟΝΑΔΕΣ 15
Α.1.2 Να αντιστοιχίσετε κάθε δεδομένο της στήλης Α με εκείνο από τα δεδομένα της
στήλης Β, με το οποίο συνδέεται άμεσα.
1…..Λέσχη Φιλελευθέρων α. Μάρτιος 1922
2…..Συμφωνία της Άγκυρας β. 10 Ιουνίου 1930
3…..Διχοτόμηση δραχμής γ. 15 Αυγούστου 1909
4…..Κίνημα στο Γουδί δ. 30 Μαΐου 1913
5…..Συνθήκη Λονδίνου ε. 1912
ΜΟΝΑΔΕΣ 10
ΘΕΜΑ Α.2
Α.2.1 Ποια ήταν η αύξηση του πληθυσμού τα πρώτα χρόνια εγκατάστασης των
προσφύγων στην Ελλάδα και πώς επηρέασε την αστικοποίηση και τη μεταβολή της
εθνολογικής σύστασης του πληθυσμού;ΜΟΝΑΔΕΣ 14
Α.2.2 Ποια ήταν η αρχική στάση που κράτησε η κυβέρνηση του Ελευθέριου
Βενιζέλου απέναντι στις διεκδικήσεις των Ποντίων και πώς αντέδρασαν οι Πόντιοι
στις αρχικές προτάσεις του Βενιζέλου;
ΜΟΝΑΔΕΣ 11
ΟΜΑΔΑ Β΄
ΘΕΜΑ Β.1
Λαμβάνοντας υπόψη το παράθεμα που ακολουθεί και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας
γνώσεις, να αναφέρετε τους βασικούς παράγοντες που εξασφάλισαν θετική
οικονομική πορεία στην Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939).
Οι βασικές συνιστώσες που αποτελούσαν τη νέα αφετηρία στην οικονομική και
κοινωνική ζωή της Ελλάδας ήταν η ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης και η
οριστική επίλυση του αγροτικού ζητήματος, η βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας, η
ανασυγκρότηση και η επαύξηση της ναυτιλίας, η ανάπτυξη του τραπεζικού
κεφαλαίου και ο πολλαπλασιασμός των ανωνύμων εταιρειών. Από την άλλη πλευρά,
τα μεγάλα παραγωγικά έργα, οι οδικές κατασκευές, οι επισκευές λιμανιών, τα
στεγαστικά έργα για τους πρόσφυγες, τα εγγειοβελτιωτικά έργα στη Μακεδονία,
καθώς και τα οικονομικά μέτρα, όπως η σταθεροποίηση του νομίσματος και η
δημιουργία της Τράπεζας Ελλάδος και η εφαρμογή της νέας διατίμησης για την
προστασία της εθνικής βιομηχανίας, συνέβαλαν ουσιαστικά στην οικονομική
ανάπτυξη της χώρας.
Σ. Τζόκας, Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το εγχείρημα του αστικού εκσυγχρονισμού,
1928 Η οικοδόμηση τον αστικού κράτους, εκδ. Θεμέλιο, Αθήνα
MΟΝΑΔΕΣ 25 ΘΕΜΑ Β.2
Λαμβάνοντας υπόψη το κείμενο που ακολουθεί και αξιολογώντας τις ιστορικές σας
γνώσεις να αναφερθείτε στα αίτια σύγκρουσης του βασιλιά Κωνσταντίνου με το
Βενιζέλο κατά το έτος 1916 και στα αποτελέσματά της.
Η απόσταση ανάμεσα στους δύο άνδρες δεν είναι τυχαία. Ο Κωνσταντίνος και ο
Βενιζέλος συνεργάστηκαν στους βαλκανικούς πολέμους, ως στρατιωτικός ηγέτης της
Ελλάδας ο ένας ως διπλωματικός ο άλλος, και συνέχισαν μετά την ανάρρηση του
Κωνσταντίνου στο θρόνο το 1913 , όταν δολοφονήθηκε ο πατέρας του. Η έκρηξη
όμως του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου το επόμενο έτος οδήγησε σε μια ανεπανόρθωτη
ρήξη μεταξύ τους. Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος ήταν πεισμένος για την ανωτερότητα
των γερμανικών όπλων κι ήθελε να παραμείνει η Ελλάδα ουδέτερη. Ο Βενιζέλος ,
εξίσου πεισμένος ότι θα θριάμβευε η Αντάντ, ήταν υπέρ της παρέμβασης στο πλευρό
των Αγγλογάλλων. Η σύγκρουση τους έθεσε επί τάπητος το ζήτημα της
συνταγματικής θέσης του θρόνου και έριξε τη χώρα στη χειρότερη πολιτική κρίση
της ιστορίας της. Τελικά οι Δυνάμεις της Αντάντ παρενέβησαν χωρίς να
πολυνοιαστούν για τους καλούς τρόπους που επιτάσσει το διεθνές Δίκαιο και το 1917
ο Κωνσταντίνος οδηγήθηκε σε αναγκαστική εξορία. Η Θεσσαλονίκη έπαιξε κάθε
άλλο παρά αμελητέο ρόλο σ΄ αυτά τα γεγονότα καθώς το 1916 ο Βενιζέλος
σχημάτισε δική του προσωρινή κυβέρνηση εκεί και η αντιπαλότητα της πόλης με την
Αθήνα πήρε νέο θανάσιμο νόημα.
[Μ. Μazower, Θεσσαλονίκη, Πόλη των Φαντασμάτων, Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι
και Εβραίοι.
1453-1950, εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2006, σελ. 366]
ΜΟΝΑΔΕΣ 25 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΟΜΑΔΑ Α΄
ΘΕΜΑ Α.1
Α.1.1
α. Κλήριγκ, σελ. 54 «Στο εξωτερικό εμπόριο …θετικά στοιχεία»
β. Οργανισμός, σελ. 140-141 «Τον Ιούλιο …γεωργικό κλήρο»
γ. Οργανικός Νόμος 1900 σελ. 208 «Ένα σοβαρό ζήτημα …εγκατάστασής του»
Α.1.2
1. ε, 2. β, 3. α, 4. γ, 5. δ
ΘΕΜΑ Α.2
Α.2.1 Σχολικό βιβλίο, σελ. 166-167 «Ο πληθυσμός της Ελλάδας …εθνικό κορμό»
Α.2.2 Σχολικό βιβλίο, σελ. 250-251 «Η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου
…έλαβαν μέρος στη Συνδιάσκεψη»
ΟΜΑΔΑ Β΄
ΘΕΜΑ Β.1
Σχολικό βιβλίο, σελ. 52 Μάθημα 6
Σύνθεση πηγής: Η Ελλάδα του μεσοπολέμου (1919-1939), παρά το κόστος της
μικρασιατικής συμφοράς, είχε αποκτήσει μια σειρά από πλεονεκτήματα, που
επέτρεπαν τη θετική οικονομική της πορεία.
Σε αντίθεση με πολλά γειτονικά της κράτη είχε ομογενοποιηθεί εθνικά, καθώς οι
μειονότητες αντιπροσώπευαν πλέον λιγότερο του 7% του συνολικού πληθυσμού.
Είχε ολοκληρώσει την αγροτική της μεταρρύθμιση και είχε προωθήσει την
αστικοποίηση της: το 1/3 του πληθυσμού ζούσε πλέον σε μεγάλα αστικά κέντρα. Η
οριστική λοιπόν επίλυση του αγροτικού ζητήματος αποτέλεσε μια από τις βασικές
συνιστώσες για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της Ελλάδας. Ταυτόχρονα, κάτω από το βάρος των πιέσεων η Ελλάδα είχε βελτιώσει τις
υποδομές της και είχε υιοθετήσει αναπτυξιακές πολιτικές. Μπορούμε να
αναφερθούμε στις προσπάθειες του κράτους για βιομηχανική ανάπτυξη,
ανασυγκρότηση και επαύξηση της ναυτιλίας, ανάπτυξη του τραπεζικού κεφαλαίου
και πολλαπλασιασμό των ανώνυμων εταιρειών. Με λίγα λόγια η Ελλάδα είχε λύσει
πολλά από τα προβλήματα που εξακολούθησαν για πολύ καιρό να ταλανίζουν τα
υπόλοιπα βαλκανικά κράτη.
Επιπροσθέτως η ελληνική κυβέρνηση είχε το χρόνο να ασχοληθεί με παραγωγικά
έργα, οδικές κατασκευές, επισκευές λιμανιών, παροχή προγραμμάτων στεγαστικής
αποκατάστασης στους πρόσφυγες και κατασκευή εγγειοβελτιωτικών έργων στη
Μακεδονία με συνέπεια την αύξηση των καλλιεργούμενων εδαφών.
Τέλος, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε στα θετικά τη συγκέντρωση των Ελλήνων
στο πλαίσιο του εθνικού τους κράτους και την εξάλειψη του ελληνικού
κοσμοπολιτισμού που συχνά υπήρξε αιτία για να αντιμετωπίζεται η Ελλάδα ως
δευτερεύον πεδίο ανάπτυξης οικονομικών δραστηριοτήτων. Επικουρικά
λειτούργησαν και τα δημοσιονομικά μέτρα που πάρθηκαν όπως η σταθεροποίηση του
νομίσματος και η δημιουργία της Τράπεζας της Ελλάδος καθώς και η εφαρμογή νέας
διατίμησης για την προστασία της βιομηχανίας. Η ανάπτυξη πλέον της Ελλάδας
ενδιέφερε πλέον όλους τους Έλληνες.
Επιπλέον, οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους τις γνώσεις, τον πολιτισμό τους και
μια ισχυρή διάθεση για εργασία. Πέρα από τις επιτυχείς ή ανεπιτυχείς προσπάθειες
των αρχών για αποκατάσταση των ξεριζωμένων, θεμέλιο της όλης προσπάθειας ήταν
η διάθεση των ανθρώπων να εργαστούν σκληρά για να ξαναδημιουργήσουν αυτά που
έχασαν μέσα στην καταστροφή.
(Διατίμηση= προκαθορισμός και έλεγχος του ανωτέρου ορίου τιμής των
εμπορευμάτων)ΘΕΜΑ Β.2
Σχολικό βιβλίο σελ. 93-94 «Ήδη από το 1912 …παραίτηση της κυβέρνησης»
Σύνθεση πηγής: Μέχρι το 1915 οι δύο ισχυρές προσωπικότητες δεν ήρθαν σε
σύγκρουση. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης αναγνώριζαν στον βασιλιά το δικαίωμα
να επιβάλλει τη δική του άποψη για την εξωτερική πολιτική, παραβλέποντας ότι κάτι
τέτοιο ήταν αντισυνταγματικό. Αυτό ενίσχυσε τους εχθρούς της κοινοβουλευτικής
δημοκρατίας, προ πάντων έναν κύκλο αντιδημοκρατικών αξιωματικών. Οι δυο τους
συνεργάστηκαν κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων. Ο Κωνσταντίνος είχε
διατελέσει στρατιωτικός ηγέτης και ο Βενιζέλος διπλωματικός. Οι καλές τους σχέσεις
συνεχίστηκαν και με την άνοδο του Κωνσταντίνου στο θρόνο το 1913, μετά τη
δολοφονία του πατέρα του.
Με αφορμή τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο, εκφράστηκαν διαφορετικές απόψεις ως
προς τη σκοπιμότητα ή μη της συμμετοχής της Ελλάδας στον πόλεμο. Η διάσταση
απόψεων που παρατηρήθηκε έφερε και την οριστική ρήξη στη σχέση τους. Οι
Φιλελεύθεροι τάσσονταν υπέρ της συμμετοχής στον πόλεμο, στο πλευρό της Αντάντ,
επειδή προσδοκούσαν ότι με αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα θα είχε εδαφικά οφέλη. Ο
βασιλιάς Κωνσταντίνος και το Γενικό Επιτελείο είχαν διαφορετική εκτίμηση.
Θεωρούσαν ανεύθυνη τη θέση των Φιλελευθέρων, εκτιμώντας ότι η έκβαση του
πολέμου ήταν αβέβαιη και θα μπορούσαν να νικήσουν οι Κεντρικές δυνάμεις. Ο ίδιος
ο βασιλιάς ήταν πεπεισμένος για την ανωτερότητα των γερμανικών όπλων. Από την
πλευρά του και ο Βενιζέλος πίστευε στην υπεροχή της Αντάντ και ζητούσε
συμμετοχή της Ελλάδας στο πλευρό της. Η σύγκρουση των δυο έφερε στο προσκήνιο
το ζήτημα του κατά πόσο συνταγματικά επιτρέπετε στο βασιλιά μια τέτοιου είδους
παρέμβαση. Η πολιτική κρίση που ακολούθησε κλυδώνισε την Ελλάδα, ιστορικά
θεωρείται η χειρότερη. Πάραυτα, δεδομένης της κυριαρχίας της Αγγλίας στην
ανατολική Μεσόγειο, και παρά τους δεσμούς του με τη Γερμανία, ο Κωνσταντίνος
δεν μπορούσε να ζητήσει συμμετοχή στον πόλεμο στο πλευρό των Κεντρικών
Δυνάμεων, γι' αυτό έλαβε θέση υπέρ της ουδετερότητας της Ελλάδας. Η εμμονή του
Κωνσταντίνου στη θέση αυτή, τον οδήγησε να δράσει με τρόπο που υπέσκαπτε τα
θεμέλια του πολιτικού συστήματος. Ο βασιλιάς, ανέπτυξε μυστική διπλωματία εν
αγνοία της κυβέρνησης, καταφεύγοντας ακόμη και σε παράνομα μέσα (π.χ. παράδοση απόρρητων διπλωματικών εγγράφων στους Γερμανούς.) Το 1915 προκάλεσε δύο
φορές την παραίτηση της κυβέρνησης.
Η κρίση εκτονώνεται με την καθόλου διακριτική παρέμβαση της Αντάντ, όπως
τουλάχιστον επιβάλλει το διεθνές δίκαιο, με αποτέλεσμα το 1917 ο Κωνσταντίνος να
εξοριστεί από τη χώρα. Καταλήγοντας η προσωρινή κυβέρνηση «Εθνικής Άμυνας»
που δημιούργησε ο Βενιζέλος στη Θεσσαλονίκη το 1916 ενίσχυσε την αντιπαλότητα
της πόλης με την Αθήνα πυροδοτώντας ακόμα περισσότερο το μεταξύ τους μίσος.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΛΑΤΙΝΙΚΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ


A. Να μεταφράσετε το παρακάτω κείμενο:
Nam in sacello quodam nocte cum sororis filia persedebat expectabatque
dum aliqua vox congruens proposito audiretur. Tandem puella, longa
mora standi fessa, rogavit materteram, ut sibi paulisper loco cederet. Tum
Caecilia puellae dixit: «ego libenter tibi mea sede cedo». Hoc dictum
paulo post res ipsa confirmavit. Nam mortua est Caecilia, quam Metellus,
dum vixit, multum amavit;
……………………………………………………………………………..
Legatum monet ut, si adire non possit, epistulam ad amentum tragulae
adliget et intra castra abiciat. In litteris scribit se cum legionibus celeriter
adfore. Gallus, periculum veritus, constituit ut tragulam mitteret. Haec
casu ad turrim adhaesit et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad
Ciceronem defertur. Ille epistulam perlegit militesque adhortatur ut
salutem sperent.
Μονάδες 40
Β. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. α. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω
λέξεις:
nocte δοτική και αιτιατική πληθυντικού
proposito κλητική ενικού και ονομαστική πληθυντικού
sede γενική ενικού και πληθυντικού
amentum δοτική ενικού και κλητική πληθυντικού
turrim αφαιρετική ενικού και δοτική πληθυντικού
Μονάδες 5
β. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω
λέξεις:
multum στη γενική πληθυντικού στο αρσενικό γένος του
αντίστοιχου επιθέτου και στους τρεις βαθμούς
celeriter στην αφαιρετική ενικού στο θηλυκό γένος του
αντίστοιχου επιθέτου και στους τρεις βαθμούς
libenter στον τύπο που βρίσκεται στους άλλους βαθμούς
Μονάδες 42
γ. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω
λέξεις:
quodam (το πρώτο του κειμένου) αιτιατική ενικού στο ίδιο γένος
aliqua γενική ενικού και δοτική
πληθυντικού ουδετέρου
mea ονομαστική πληθυντικού
αρσενικού και θηλυκού πολλών
κτητόρων του ίδιου προσώπου
ego γενική πληθυντικού
haec ονομαστική πληθυντικού θηλυκού
quam αφαιρετική ενικού στο ίδιο γένος
Μονάδες 4
2. Να γραφούν οι τύποι που ζητούνται για καθεμία από τις παρακάτω
λέξεις:
persedebat β΄ πληθυντικό υποτακτικής παρατατικού ενεργητικής
φωνής και αφαιρετική ενικού μετοχής μέλλοντα στο
αρσενικό γένος
standi β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής
και γενική πληθυντικού μετοχής ενεστώτα αρσενικού
γένους
cederet οριστική του ίδιου τύπου και αφαιρετική σουπίνου
mortua est απαρέμφατο μέλλοντα και συντελεσμένου μέλλοντα
(να ληφθεί υπόψη το υποκείμενο του ρήματος)
vixit α΄ πληθυντικό οριστικής παρακειμένου της
ενεργητικής περιφραστικής συζυγίας
adire αιτιατική γερουνδίου
abiciat β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής
και ονομαστική πληθυντικού γερουνδιακού θηλυκού
γένους
veritus γ΄ ενικό υποτακτικής παρατατικού
defertur γ΄ πληθυντικό οριστικής μέλλοντα ενεργητικής φωνής
και β΄ενικό οριστικής ενεστώτα μέσης φωνής
adhaesit απαρέμφατο ενεστώτα μέσης φωνής και α΄
πληθυντικό υποτακτικής υπερσυντελίκου μέσης
φωνής
Μονάδες 173
3.α. Να γίνει πλήρης συντακτική αναγνώριση των παρακάτω λέξεων:
proposito, mora, paulo, adire, tertio, a milite.
Moνάδες 6
β. dum aliqua vox congruens proposito audiretur
Να αναγνωρίσετε το είδος της πρότασης και το συντακτικό της ρόλο
και να δικαιολογήσετε την έγκλιση και το χρόνο εκφοράς.
Μονάδες 4
γ. Legatum monet, ut, si adire non possit, epistulam ad amentum
tragulae adliget et intra castra abiciat. Nα αναγνωρίσετε το είδος του
υποθετικού λόγου, να τον μετατρέψετε σε ευθύ , και στη συνέχεια να τον
μετασχηματίσετε στο αντίθετο του πραγματικού στο παρόν.
Μονάδες 6
4.α. congruens, veritus: να αναλυθούν οι μετοχές στις αντίστοιχες
δευτερεύουσες προτάσεις ( η δεύτερη σε πρόταση εισαγόμενη με cum).
Μονάδες 4
β. «ego libenter tibi mea sede cedo»: Nα μετατρέψετε σε πλάγιο λόγο
την πρόταση με εξάρτηση Caecilia puellae dixit .………
Mονάδες 4
γ. «Tandem puella rogavit materteram, ut sibi paulisper loco
cederet»: Nα μετατρέψετε τον πλάγιο λόγο σε ευθύ.
Μονάδες 2
δ. «et tertio post die a quodam milite conspicitur et ad Ciceronem
defertur»: Nα μετατρέψετε την παθητική σύνταξη σε ενεργητική.
Μονάδες 44
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Καθόταν δηλαδή μια νύχτα με την κόρη της αδελφής της σ΄ ένα μικρό
ιερό και περίμενε μέχρι ν΄ ακουστεί κάποια φωνή που να ανταποκρινόταν
στο σκοπό τους. Στο τέλος η κοπέλα, κουρασμένη από την πολλή
ορθοστασία, ζήτησε από τη θεία της να της παραχωρήσει για λίγο τη
θέση της. Τότε η Καικιλία είπε στην κοπέλα: “Ευχαρίστως εγώ σου
παραχωρώ τη θέση μου”. Λίγο αργότερα η ίδια η πραγματικότητα
επιβεβαίωσε αυτόν το λόγο. Πέθανε δηλαδή η Καικιλία, που, όσο ζούσε,
ο Μέτελλος την αγάπησε πολύ
.
Συμβουλεύει τον απεσταλμένο, αν δεν μπορέσει να πλησιάσει, να δέσει
το γράμμα στον ιμάντα του ακοντίου και να το ρίξει μέσα στο
στρατόπεδο. Στην επιστολή γράφει ότι θα έρθει γρήγορα με τις λεγεώνες
του. Ο Γαλάτης, επειδή φοβήθηκε τον κίνδυνο, αποφάσισε να ρίξει το
ακόντιο. Αυτό τυχαία καρφώθηκε σ΄ έναν πύργο και μετά από τρεις
ημέρες το βλέπει ένας στρατιώτης και το μεταφέρει στον Κικέρωνα.
Εκείνος διαβάζει μέχρι τέλος το γράμμα και προτρέπει τους στρατιώτες
να ελπίζουν στη σωτηρία.
Β. 1.
α. noctibus
noctes- noctis
propositum
proposita
sedis
sedum
amento
amenta
turri
turribus
Μονάδες 5
β. multum
θετικός: multorum
συγκριτικός: plurium
υπερθετικός: plurimorum
celeriter
θετικός: celeri
συγκριτικός: celeriore
υπερθετικός: celerrima
libenter
συγκριτικός: libentius5
υπερθετικός: libentissime
Μονάδες 4
γ. quoddam
alicuius
aliquibus
nostri
nostrae
nostrum-nostri
hae
qua
Μονάδες 4
2.persederetis
persessuro
sta
stantium
cedebat
cessu
morituram esse
mortuam fore
victuri-ae-a fuimus
(ad/in) adeundum
abice
abiciendae
vereretur
deferent
deferris (-re)
adhaeresci
adhaesi-ae-a essemus
Μονάδες 17
3.
α. proposito: αντικείμενο στη μετοχή “congruens”
mora: αφαιρετική του εξωτερικού αναγκαστικού αιτίου στο “fessa”
paulo: αφαιρετική του μέτρου ή της διαφοράς στο επίρρημα “post”
adire: αντικείμενο στο ρήμα “non possit” και τελικό απαρέμφατο
tertio: ονοματικός ομοιόπτωτος επιθετικός προσδιορισμός στο “die”
a milite: εμπρόθετος επιρρηματικός προσδιορισμός του ποιητικού αιτίου
στο ρήμα “conspicitur”
Μονάδες 66
β. dum aliqua vox congruens proposito audiretur: Δευτερεύουσα
επιρρηματική χρονική πρόταση, ως επιρρηματικός προσδιορισμός του
χρόνου στο περιεχόμενο των κυρίων προτάσεων εξάρτησης με ρήματα το
“persedebat” και το “expectabat”. (μον. 1)Εισάγεται με το χρονικό
σύνδεσμο “dum” και εκφέρεται με υποτακτική παρατατικού δηλώνοντας
το υστερόχρονο στο παρελθόν σε σχέση με τα ρήματα εξάρτησης (δηλ.
το “persedebat” και το “expectabat” ). (μον. 2) Η υποτακτική, με την
οποία εκφέρεται η χρονική, δηλώνει ότι η πρόταση εκφράζει μια
προσδοκώμενη πράξη. (μον. 1)
Μονάδες 4
γ.: Η δευτερεύουσα υποθετική “ si adire non posit” με απόδοση τις δύο
βουλητικές “ut epistulam…adliget” και “ (ut) intra castra abiciat”
σχηματίζει σύνθετο εξαρτημένο υποθετικό λόγο α΄ είδους, δηλ. υπόθεση
ανοιχτή (πραγματικό) στο μέλλον. Σε ευθύ λόγο ο υποθετικός λόγος έχει
ως εξής: si non poteris, adliga epistulam ad amentum tragulae et intra
castra abice ( προστακτικές ενεστώτα).
Αντίθετο του πραγματικού στο παρόν
si non posses, adligares et abiceres
Μονάδες 6
4.
α. congruens: quae congruebat
veritus: cum (is) veritus esset
Μονάδες 4
β. Caecilia puellae dixit se libenter illi sua sede cedere.
Μονάδες 4
γ. “Matertera, mihi paulisper loco cede”.
ή
“Matertera, mihi paulisper loco cedas”.
Μονάδες 2
δ. “et tertio post die miles quidam (hanc) conspicit et ad Ciceronem
defert”.
Μονάδες 4
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ


ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΗΤΙΚΗΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
Κείμενο: «Όνειρο στο κύμα» : Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης
ΚΕΙΜΕΝΟ:
…. Ἀφοῦ ἔμαθα τὰ πρῶτα γράμματα πλησίον τοῦ γηραιοῦ Σισώη, ἐστάλην ὡς ὑπότροφος τῆς
Μονῆς εἰς τινα κατ᾿ ἐπαρχίαν ἱερατικὴν σχολήν, ὅπου κατετάχθην ἀμέσως εἰς τὴν ἀνωτέραν
τάξιν, εἶτα εἰς τὴν ἐν Ἀθήναις Ριζάρειον. Σέλος, ἀρχίσας τὰς σπουδὰς μου σχεδὸν εἰκοσαετής,
ἐξῆλθα τριακοντούτης ἀπὸ τὸ Πανεπιστήμιον· ἐξῆλθα δικηγόρος μὲ δίπλωμα προλύτου...
Μεγάλην προκοπήν, ἐννοεῖται, δὲν ἔκαμα. Σήμερον ἐξακολουθῶ νὰ ἐργάζωμαι ὡς βοηθὸς
ἀκόμη εἰς τὸ γραφεῖον ἐπιφανοῦς τινὸς δικηγόρου καὶ πολιτευτοῦ ἐν Ἀθήναις, τὸν ὁποῖον
μισῶ, ἀγνοῶ ἐκ ποίας σκοτεινῆς ἀφορμῆς, ἀλλὰ πιθανῶς ἐπειδὴ τὸν ἔχω ὡς προστάτην καὶ
εὐεργέτην. Καὶ εἶμαι περιωρισμένος καὶ ἀνεπιτήδειος, οὐδὲ δύναμαι νὰ ὠφεληθῶ ἀπὸ τὴν
θέσιν τὴν ὁποίαν κατέχω πλησίον τοῦ δικηγόρου μου, θέσιν οἰονεὶ αὐλικοῦ.
Καθὼς ὁ σκύλος, ὁ δεμένος μὲ πολὺ σχοινίον εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ αὐθέντου του, δὲν
ἠμπορεῖ νὰ γαυγίζῃ οὔτε νὰ δαγκάσῃ ἔξω ἀπὸ τὴν ἀκτῖνα καὶ τὸ τόξον τὰ ὁποῖα διαγράφει τὸ
κοντὸν σχοινίον, παρομοίως κ᾿ ἐγὼ δὲν δύναμαι οὔτε νὰ εἴπω, οὔτε νὰ πράξω τίποτε
περισσότερον πὰρ ὅσον μου ἐπιτρέπει ἡ στενὴ δικαιοδοσία, τὴν ὁποίαν ἔχω εἰς τὸ γραφεῖον
τοῦ προϊσταμένου μου.
* * *
Ἡ τελευταία χρονιὰ ποὺ ἤμην ἀκόμη φυσικὸς ἄνθρωπος ἦτον τὸ θέρος ἐκεῖνο τοῦἔτους
187... Ἤμην ὡραῖος ἔφηβος, καστανόμαλλος βοσκός, κ᾿ ἔβοσκα τὰς αἶγαςτῆς Μονῆς τοῦ
Εὐαγγελισμοῦ εἰς τὰ ὄρη τὰ παραθαλάσσια, τ᾿ ἀνερχόμενα ἀποτόμως διὰ κρημνώδους ἀκτῆς,
ὕπερθεν τοῦ κράτους τοῦ Βορρᾶ καὶ τοῦ πελάγους. Ὅλον τὸ κατάμερον ἐκεῖνο, τὸ
καλούμενον Ξάρμενο, ἀπὸ τὰ πλοῖα τὰ ὁποῖα κατέπλεον ξάρμενα ἥ ξυλάρμενα, ἐξωθούμενα
ἀπὸ τὰς τρικυμίας, ἦτον ἰδικόν μου. Ἡ πετρώδης, ἀπότομος ἀκτή μου, ἡ Πλατάνα, ὁ Μέγας
Γιαλός, τὸ Κλῆμα, ἔβλεπε πρὸς τὸν Καικίαν, καὶ ἦτον ἀναπεπταμένη πρὸς τὸν Βορρᾶν.
Ἐφαινόμην κ᾿ ἐγὼ ὡς νὰ εἶχα μεγάλην συγγένειαν μὲ τοὺς δυὸ τούτους ἀνέμους, οἱ ὁποῖοι
ἀνέμιζαν τὰ μαλλιά μου, καὶ τὰ ἔκαμναν νὰ εἶναι σγουρὰ ὅπως οἱ θάμνοι κ᾿ αἱ ἀγριελαίαι, τὰς
ὁποίας ἐκύρτωναν μὲ τὸ ἀκούραστον φύσημά των, μὲ τὸ αἰώνιον τῆς πνοῆς των φραγγέλιον.
Ὅλα ἐκεῖνα ἦσαν ἰδικά μου. ….
…… Μίαν ἑσπέραν, καθὼς εἶχα κατεβάσει τὰ γίδια μου κάτω εἰς τὸν αἰγιαλόν, ἀνάμεσα εἰς
τοὺς βράχους, ὅπου ἐσχημάτιζε χιλίους γλαφυροὺς κολπίσκους καὶ ἀγκαλίτσες τὸ κῦμα, ὅπου
ἀλλοῦ ἐκυρτώνοντο οἱ βράχοι εἰς προβλῆτας καὶ ἀλλοῦ ἐκοιλαίνοντο εἰς σπήλαια· καὶ
ἀνάμεσα εἰς τοὺς τόσους ἑλιγμοὺς καὶ δαιδάλους τοῦ νεροῦ, τὸ ὁποῖον εἰσεχώρει μορμυρίζον,
χορεῦον μὲ ἄτακτους φλοίσβους καὶ ἀφρούς, ὅμοιον μὲ τὸ βρέφος τὸ ψελλίζον, ποὺ ἀναπηδᾷ
εἰς τὸ λίκνόν του καὶ λαχταρεῖ νὰ σηκωθῇ καὶ νὰ χορεύσῃ εἰς τὴν χεῖρα τῆς μητρὸς ποὺ τὸ
ἔψαυσε - καθὼς εἶχα κατεβάσει, λέγω, τὰ γίδια μου διὰ ν᾿ «ἀρμυρίσουν» εἰς τὴν θάλασσαν,
ὅπως συχνὰ ἐσυνήθιζα, εἶδα τὴν ἀκρογιαλιὰν ποὺ ἦτον μεγάλη χαρὰ καὶ μαγεία, καὶ τὴν
«ἐλιμπίστηκα», κ᾿ ἐλαχτάρησα νὰ πέσω νὰ κολυμβήσω. Ἦτον τὸν Αὔγουστον μήνα…….
…….Ἀλλ᾿ ἐγὼ ἐπλήρωσα τὰ λύτρα διὰ τὴν ζωήν της. Ἡ ταλαίπωρος μικρή μου κατσίκα,
τὴν ὁποίαν εἶχα λησμονήσει πρὸς χάριν της, πράγματι «ἐσχοινιάσθη»· περιεπλάκη κακὰ εἰς
τὸ σχοινίον, μὲ τὸ ὁποῖον τὴν εἶχα δεμένη, καὶ ἐπνίγη!... Μετρίως ἐλυπήθην, καὶ τὴν ἔκαμα
θυσίαν πρὸς χάριν της. Κ᾿ ἐγὼ ἔμαθα γράμματα, ἐξ εὐνοίας καὶ ἐλέους τῶν καλογήρων, κ᾿ ἔγινα δικηγόρος...
Ἀφοῦ ἐπέρασα ἀπὸ δυὸ ἱερατικὰς σχολάς, ἦτον ἑπόμενον!
Τάχα ἡ μοναδικὴ ἐκείνη περίστασις, ἡ ὀνειρώδης ἐκείνη ἀνάμνησις τῆς λουομένης κόρης,
μ᾿ ἔκαμε νὰ μὴ γίνω κληρικός; Φεῦ! ἀκριβῶς ἡ ἀνάμνησις ἐκείνη ἔπρεπε νὰ μὲ κάμῃ νὰ γίνω
μοναχός.
Ὀρθῶς ἔλεγεν ὁ γηραιὸς Σισώης ὅτι «ἂν ἤθελαν νὰ μὲ κάνουν καλόγερον, δὲν ἔπρεπε νὰ
μὲ στείλουν ἔξω ἀπὸ τὸ μοναστήρι»... Διὰ τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς μου ἤρκουν τὰ ὀλίγα
ἐκεῖνα κολλυβογράμματα, τὰ ὁποῖα αὐτὸς μὲ εἶχε διδάξει, καὶ μάλιστα ἦσαν καὶ πολλά!...
Καὶ τώρα, ὅταν ἐνθυμοῦμαι τὸ κοντὸν ἐκεῖνο σχοινίον, ἀπὸ τὸ ὁποῖον ἐσχοινιάσθη κ᾿
ἐπνίγη ἡ Μοσχούλα, ἡ κατσίκα μου, καὶ ἀναλογίζωμαι τὸ ἄλλο σχοινίον τῆς παραβολῆς, μὲ
τὸ ὁποῖον εἶναι δεμένος ὁ σκύλος εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ ἀφέντη του, διαπορῶ μέσα μου ἂν τὰ δυὸ
δὲν εἶχαν μεγάλην συγγένειαν, καὶ ἂν δὲν ἦσαν ὡς «σχοίνισμα κληρονομίας» δι᾿ ἐμέ, ὅπως ἡ
Γραφὴ λέγει.
Ὢ ἂς ἤμην ἀκόμη βοσκὸς εἰς τὰ ὄρη!...»
(Διὰ τὴν ἀντιγραφήν)
Ερωτήσεις
1. Πώς θα χαρακτηρίζατε την αφήγηση στο διήγημα του Α. Παπαδιαμάντη;
Ποια υπόσταση λαμβάνει ο αφηγητής στο κείμενο; (μονάδες 20 )
2. Ένα από τα χαρακτηριστικά της γραφής του Α. Παπαδιαμάντη είναι η
ποιητική πνοή, που διαπνέει ολόκληρο το διήγημα. Ποια στοιχεία ποιητικής
λειτουργίας μπορείτε να αντλήσετε από το διήγημα; (μονάδες 17)
3. Λαμβάνοντας υπόψη τα σημειολογικά στοιχεία της γραφής του
Παπαδιαμάντη, που αποτυπώνονται στο διήγημα και που ταυτοποιούν τη συγγραφή
του διηγήματος από τον ίδιο (υπογραφή στο τέλος), σε ποια συμπεράσματα
καταλήγετε για τη σχέση συγγραφέα – αφηγητή;
(μονάδες 20)
4. Κυρίαρχο στοιχείο στα διηγήματα του Παπαδιαμάντη είναι η φυσιολατρία.
Πώς αισθητοποιείται η παρουσία του φυσικού στοιχείου στο διήγημα; Εντοπίστε
σημεία που το αποδεικνύουν, στα αποσπάσματα. (μονάδες 18)
5. Να συγκρίνετε το ποίημα του Κ. Καρυωτάκη με τα αντίστοιχα αποσπάσματα
από το «Όνειρο στο κύμα», του Α.Παπαδιαμάντη , ως προς τα συναισθήματα που
νιώθουν ο αφηγητής και ο ποιητής αντίστοιχα, σε σχέση με τρόπο ζωής που βιώνουν .
(μονάδες 25)Συγκρινόμενο κείμενο:
Κώστας Καρυωτάκης: «Γραφιάς»
Οἱ ὧρες μ’ ἐχλώμιαναν, γυρτός που βρέθηκα ξανά
στο ἀχάριστο τραπέζι.
(Ἀπ’ τ’ ανοιχτό παράθυρο στον τοῖχο ἀντικρινά
ὁ ἥλιος γλιστράει και παίζει.)
Διπλώνοντας το στῆθος μου, γυρεύω ἀναπνοή
στη σκόνη τῶν χαρτιῶ μου.
(Σφύζει γλυκά και ἀκούγεται χιλιόφωνα ἡ ζωή
στα ἐλεύθερα τοῦ δρόμου.)
Ἀπόκαμα, θολώσανε τα μάτια μου και ὁ νοῦς,
ὅμως ἀκόμη γράφω.
(Στο βάζο ξέρω δίπλα μου δυο κρίνους φωτεινούς.
Σα να ‘χουν βγεῖ σε τάφο.)Απαντήσεις
ΑΣΚ. 1
Η αφήγηση στο διήγημα γίνεται από έναν πρωτοπρόσωπο, αυτοδιηγητικό
αφηγητή ο οποίος μας εξιστορεί την προσωπική του ιστορία, όπως αυτή εκρέει μέσα
από τη λειτουργία της αφηγηματικής του μνήμης. Ο αυτοδιηγητικός αφηγητής δεν
παρουσιάζεται ως απλή φωνή, αλλά ως πλήρης βιολογική ύπαρξη που
διαφοροποιείται σε τέτοιο βαθμό από το συγγραφέα, ώστε είναι δύσκολο να τους
ταυτίσουμε. Ο Παπαδιαμάντης δημιουργεί τον τύπο του εξομολογούμενου αφηγητή
που αποφασίζει να καταγράψει το μετασχηματισμό του από «βοσκού εις τα όρη» σε
δικηγόρο με «δίπλωμα προλύτου», που αντιστοιχεί με το πέρασμα του από το βουνό
στην Αθήνα, από την εφηβεία στην ωριμότητα και από την παραδοσιακή ελευθερία
στην όλο μέριμνες δουλεία αυτού του κόσμου.
Ο αφηγητής λειτουργεί με δύο τρόπους ή κινείται σε δύο διαφορετικά επίπεδα
χρόνου. Το ένα είναι αυτό της αφηγηματικής πράξης και το δεύτερο αυτό της
αναδρομής στο παρελθόν, στο χώρο και το χρόνο μιας εφηβικής μνήμης. Έτσι οι
μελετητές μιλούν για δύο «φωνές» στο διήγημα: η μία ανήκει χρονικά στη
βασανιζόμενη ηλικιακή ωριμότητα του αφηγητή και η άλλη στην ηλικία της νεανικής
αθωότητας και αμεριμνησίας. Αυτή η συνλειτουργία των δύο φωνών και το γεγονός
ότι το κυρίαρχο πρόσωπο λειτουργεί με δύο ρόλους: ως αφηγητής στο τώρα και ως
πρωταγωνιστής στο τότε, ονομάστηκε από τους μελετητές διφυΐα του αφηγητή.
Στο πρώτο επίπεδο, δηλαδή της ηλικιακής ωριμότητας και της επαγγελματικής
αποτυχίας, προβάλλει μια βασανιζόμενη ύπαρξη, που ζει έντονα την απουσία μιας
ευτυχισμένης και ονειρικής μνήμης. Σ’ αυτό το επίπεδο ο αφηγητής, δικηγόρος
βοηθός σε δικηγορικό γραφείο, ζει εγκλωβισμένος στο σκληρό γι’ αυτόν αθηναϊκό
περιβάλλον, αυτοσαρκαζόμενος ως αποτυχημένος, έχοντας απαξιώσει στη συνείδησή
του τις σπουδές και τα πτυχία. Το ίδιο όμως πρόσωπο, όταν μετακινείται στο χώρο
και το χρόνο και επαναβιώνει, ως μνημονική αναδρομή, μια ονειρική στιγμή της
δεκαοχτάχρονης εφηβείας του στο σκιαθίτικο περιβάλλον, προβάλλεται ως πρόσωπο
που ζει μιαν ανείπωτη ευτυχία. Σ’ αυτή τη δεσπόζουσα αντίθεση στηρίζεται η
ερμηνευτική εκδοχή ότι στο Όνειρο στο κύμα αντιπαρατίθεται η δυστυχία της
εγγράμματης ωριμότητας με την ευτυχία της αγράμματης εφηβικής αθωότητας.
Το πρόσωπο-αφηγητής στο επίπεδο της ηλικιακής ωριμότητας, κυριαρχείται από την
αντίληψη ότι η ένταξη του ανθρώπου στο πλαίσιο του «πολιτισμού» συνιστά την
εκτροπή, την τεχνητή και αφύσικη ζωή. Έτσι δεν μπορεί να συμφιλιωθεί με το τώρα
της ζωής του. Κι αφού η επιστροφή στο παρελθόν είναι ανέφικτη η στάση του αυτή
περιέχει και στοιχεία ουτοπικού ρομαντισμού. Αυτή η αναζήτηση, μέσω της
μνημονικής επαναβίωσης, μιας χαμένης φυσικής και παραδείσιας ζωής, ταυτίστηκε
με το μύχιο πόθο του ανθρώπου να ξαναβρεί στη ζωή του την χαμένη ξεγνοιασιά,
την αμεριμνησία και τον έρωτα κοντά και μέσα στη φύση.
ΑΣΚ. 2
Είναι γεγονός ότι η γραφή του Α. Παπαδιαμάντη χαρακτηρίζεται από ποιητική
πνοή, έντονο λυρισμό και γλαφυρότητα. Τα πλούσια σχήματα λόγου: επίθετα,
παρομοιώσεις, μεταφορές, προσωποποιήσεις : «… αγκαλίτσες το κύμα», «όμοιο με
βρέφος το ψελλίζον», «γλαφυρούς κολπίσκους, ωραίος έφηβος», προσδίδουν
μουσικότητα και ποιητικότητα στο λόγο. Όμως πέρα από αυτά υπάρχουν στο κείμενο και άλλα στοιχεία που συντελούν στο ν’ αποκτήσει (το κείμενο) ποιητική πνοή. Αυτά
είναι:
1. Η κατάργηση της χρονικότητας (ο χρόνος ισχύει μόνο για τον προσδιορισμό
γεωργικών εργασιών που εκτελούνται από τρίτα πρόσωπα – όχι από τον ίδιο το
βοσκό), επιβεβαιώνεται και από την αοριστία στην παρουσίαση της χρονολογίας
( 187…) κατά την έναρξη της αναδρομικής αναπόλησης. Η α-χρονικότητα αποτελεί
και στοιχείο ονείρου, αφού στηρίζεται στην τεχνική του συνειρμού. Ο χρόνος
διαστέλλεται με αυτό τον τρόπο, είναι ο χρόνος της παραδείσιας ζωής του κοντά στη
φύση, η επιμήκυνση της οποίας αποτελεί ανάγκη και του τότε-αφηγητή(βοσκού) που
τη βιώνει και του νυν-αφηγητή(προλύτου) που την αναπολεί νοσταλγικά.
2. Αντικατάσταση της σχέσης αιτίας-αποτελέσματος με τη σχέση ομοιότητας
(αναλογία), η οποία βασίζεται επίσης στους συνειρμούς. Για παράδειγμα, δεν
υφίσταται λογική σχέση αιτίας αιτιατού που να οδήγησε ένα νεαρό βοσκό να γίνει
προλύτης και όχι ιερέας, εξαιτίας ενός τυχαίου συμβάντος της εφηβείας του.
Αναλογικά, όμως, το παρόν ερμηνεύεται βάσει αυτού του τυχαίου περιστατικού της
εφηβείας, το οποίο αποτέλεσε την αφορμή να μην ακολουθήσει το επάγγελμα του
ιερέα και να καταλήξει προλύτης.
3. Αντιθέσεις. Ο βασικός άξονας του διηγήματος βασίζεται στην αρχή της
αντίθεσης, μεταξύ νεότητας-ώριμης ηλικίας. Οι αντιθέσεις εντοπίζονται α) σε
θεματικό επίπεδο(τώρα-τότε, ύπαιθρος-άστυ, περιουσία-ένδεια, ευτυχία-δυστυχία,
αθωότητα-αμαρτία) και β) σε γλωσσικό επίπεδο (αντίθετοι όροι, υλικό-άυλο,
έμψυχο-άψυχο, φυσικό-ανθρώπινο). Οι αντιθέσεις αίρονται στο χρονικό επίπεδο της
ζωής του νεαρού βοσκού, καθώς, μέσα από ένα σύστημα αναλογιών, επέρχεται
ταύτιση των αντιθέτων, ενοποίησή τους. Εντείνονται στο χρονικό επίπεδο της ζωής
του προλύτη, για να αισθητοποιηθεί το ανικανοποίητο, η δυσαρέσκεια, η δυστυχία
του, που αποτελούν συνέπεια της διάστασης του εσωτερικού με τον εξωτερικό κόσμο
(αλλοτρίωση).
4. Τεχνική της μίμησης (ευθύς λόγος, αμεσότητα, διάλογοι, παραστατικότητα), σε
συνδυασμό με την τεχνική της αφήγησης.
5. Τεχνική των συνειρμών.
6. Αναχρονίες. Η αφήγηση δεν ακολουθεί γραμμική πορεία, αλλά η ροή της συνεχώς
ανακόπτεται από αναδρομικές «ήμην ακόμη φυσικός άνθρωπος… το έτος 187…» και
προδρομικές αφηγήσεις. Εφαρμόζεται η αρχή της:
• Αναλογίας (η ιστορία του Σισώη με του νεαρού βοσκού)
• Αντιστοιχίας
• Άρνησης του υπαρκτού κόσμου (ονειρικό στοιχείο).
7. Ανάπλαση της πραγματικότητας. Ονειρικό στοιχείο. Όλα παρουσιάζονται υπό
το πρίσμα του ονείρου. Μυστηριακή η παρουσίαση της αλήθειας και της
αυτεπίγνωσης που όμως προκύπτει αργότερα(χρόνος ώριμου αφηγητή), μέσα από την
ονειρώδη και για την ακρίβεια εφιαλτική κατάσταση της εσωτερικής σύγχυσης, του
εσωτερικού διχασμού. Παράλληλα, ο συνδυασμός ενός συγκεκριμένου και
αληθοφανούς χώρου, μέσω της ρεαλιστικής περιγραφής (με την οποία ο συγγραφέας
τον αποδίδει) με ένα χρόνο που κινείται μεταξύ παρελθόντος και παρόντος, σχετικά απροσδιόριστο, βασισμένο στην ονειρική διεργασία, εμποδίζουν τον αναγνώστη να
‘‘χαθεί’’, να βρεθεί σε σύγχυση (αντιστάθμιση ονειρικού στοιχείου).
Το ονειρικό στοιχείο είναι επίσης εμφανές κατά την περιγραφή της λουόμενης
Μοσχούλας, όταν ο νεαρός βοσκός, με τη φαντασία του, πλάθει και καθιστά σε αυτόν
ορατά τα μέλη του σώματος που το ημίφως δεν του επιτρέπει να διακρίνει.
Μέσα από το πρίσμα του ονείρου παρουσιάζεται και ο έρωτας, ως όνειρο
απραγματοποίητο.
Το όνειρο είναι το μέσο απόδρασης του ώριμου αφηγητή από την ασφυκτική ζωή
της πόλης. Γι’ αυτό και η αναδρομή στο παρελθόν αποδίδεται με τέτοιο τρόπο, που
φαίνεται σα να συγχέεται το όνειρο με την πραγματικότητα. Είναι ο τρόπος που
χρησιμοποιεί ο προλύτης, για να σπάζει για λίγο τις συμβάσεις σύμφωνα με τις οποίες
υποχρεούται να ζει και να επιστρέψει στην ιδεώδη και ελεύθερη ζωή που
απολάμβανε, κατά τη νεότητά του.
Η ονειρική απόδραση πραγματοποιείται μέσω της μετατόπισης του ‘‘εγώ’’ του
αφηγητή :
 Στο δάσκαλο του πατέρα Σισώη
 Στη φύση
 Στη Μοσχούλα (που μέσα από το παράθυρό της συμβολίζει το μεταίχμιο των δύο
κόσμων, του περιορισμένου και του ελεύθερου).
ΑΣΚ. 3
Με το τέλος του διηγήματος, ο συγγραφέας Α. Παπαδιαμάντης βάζει την
υπογραφή του, θέλοντας φαινομενικά να αποποιηθεί την ταύτισή του με τον αφηγητή
και να δώσει τη διάσταση μιας γενικότερης εμπειρίας, μέσα από την περιπέτεια ενός
ανώνυμου ήρωα. Επιπλέον η δυναμική αντιπαράθεση παρελθόντος- παρόντος στο
διήγημα υπερβαίνει τα όρια της κατάθεσης ενός προσωπικού βιώματος και προσδίδει
στο διήγημα την αίσθηση της γενικευμένης εμπειρίας. Έτσι ο συγγραφέας μας
παρουσιάζεται εκτός κειμένου, ως υπαρκτό πρόσωπο και αληθινό. Αντίθετα ο
αφηγητής εμφανίζεται εντός κειμένου και είναι πρόσωπο κατασκευασμένο από το
συγγραφέα, ένα πλασματικό πρόσωπο της ιστορίας. Όμως οι σχολιαστές του,
συγκαταλέγουν το διήγημα στα ερωτικά και γενικώς στα «αυτοβιογραφικά»
καταχωριζόμενα.
Βέβαια η χρήση του α΄ ενικού προσώπου και τα ευδιάκριτα αυτοβιογραφικά
στοιχεία στο διήγημα οδηγούν, αρχικά, σε ταύτιση του αφηγητή με το συγγραφέα
ενώ το τέλος του διηγήματος με την υπογραφή του Παπαδιαμάντη γίνεται φανερό
πως ο συγγραφέας αποποιείται οποιαδήποτε ταύτιση με τον αφηγητή. Επομένως,
καταλήγουμε πως η φαινομενική ταύτιση των δύο παραγόντων αποτελεί συγγραφικό
τέχνασμα (δόλο). Ο Παπαδιαμάντης χρησιμοποιεί την πλαστοπροσωπία, για να
προσδώσει στο κείμενο αμεσότητα, παίζει συνεπώς ανάμεσα στην ταύτιση με τον
αφηγητή του και την αρνησή της, με στόχο την προσωποποίηση των συμβάντων, ώστε να αποκτήσουν την εγκυρότητα της προσωπικής μαρτυρίας και της κατάθεσης
προσωπικού βιώματος αλλά και τη γενίκευση του βιώματος, ώστε αυτό να αποκτήσει
καθολικό κύρος. Με αυτό τον τρόπο, ο συγγραφέας κερδίζει σε πειστικότητα.
Με το προσωπείο του αφηγητή, ο συγγραφέας μπορεί να μιλήσει πιο ελεύθερα, δε
διακινδυνεύει το κύρος του και εκτίθεται σαφώς λιγότερο, παρά αν ομολογούσε
ευθέως ότι τα αφηγούμενα περιστατικά αποτελούν αποκλειστικά δικά του βιώματα,
ένα είδος ημερολογίου, για παράδειγμα. Εξάλλου, έτσι θα έπρεπε να αφαιρεθεί από
τα αφηγούμενα η μαγεία του πλασματικού, που αποτελεί πολύ βασικό στοιχείο κάθε
λογοτεχνικού έργου.
Βέβαια, ο συγγραφέας δεν είναι συναισθηματικά αποστασιοποιημένος, σαν ένας
απλός, ψυχρός θεατής, αλλά συμμετέχει συγκινησιακά στις αγωνίες των δρώντων
προσώπων.
Όσον αφορά τον αφηγητή, είναι γεγονός πως μεσολαβεί ένα χρονικό διάστημα
σεβαστό, ανάμεσα στο πρόσωπο που βιώνει τα γεγονότα(το εγώ της ιστορίας) και στο
πρόσωπο που τα αφηγείται(εγώ της αφήγησης). Επομένως, αλλάζει η οπτική γωνία
θεώρησης των περιστατικών. Το πρόσωπο που βιώνει έχει αντιληπτική οπτική
γωνία, ενώ το πρόσωπο που αφηγείται, ερμηνεύει εκ των υστέρων υπό το καθεστώς
άλλου τρόπου ζωής και σε διαφορετική, ώριμη πλέον ηλικία, άρα η δική του οπτική
γωνία είναι εννοιολογική-ερμηνευτική. Ο αφηγητής που λεξικοποιεί το βίωμα είναι
ο ώριμος βοηθός δικηγόρου, σε αντίθεση με το βοσκό που ζει τα γεγονότα και του
οποίου η επικοινωνία με τον έξω κόσμο είναι σχεδόν α-λεκτική. Ο ώριμος αφηγητής
διαθέτει αυτεπίγνωση και είναι σε θέση να μιλήσει για τον εαυτό του, στο παρελθόν.
Εξάλλου, η χρονική απόσταση που μεσολαβεί διευκολύνει την αυτοκριτική και την
κατοπινή ερμηνεία.
Ακόμη, μπορούμε να πούμε ότι ο αυτοδιηγητικός και εξομολογούμενος
αφηγητής δεν αποτελεί απλά τη φωνή και το προσωπείο του συγγραφέα, αλλά ο ίδιος
είναι μια πλήρης βιολογική ύπαρξη, με ολοκληρωμένη πορεία ζωής από τη νεότητα
στην ωριμότητα, γεγονός που τον διακρίνει σαφώς από το συγγραφέα. Και μάλιστα,
είναι εκείνος που διακόπτει την ίδια του την αφήγηση, για να παραθέσει σχόλια ή την
προσωπική του γνώμη, ή για να κάνει μια παρέκβαση(να αφηγηθεί κάτι άλλο)
Καταληκτικά, αποδεικτικό στοιχείο της πρόθεσης του συγγραφέα να διαχωρίσει τον
εαυτό του από τον αφηγητή, είναι η χρήση εισαγωγικών στην αρχή και στο τέλος του
έργου, με σκοπό να καταστεί σαφές ότι ο συγγραφέας, με τον ευθύ λόγο
τοποθετημένο σε εισαγωγικά, μεταφέρει την αφήγηση αυτούσια, όπως την άκουσε
από κάποιο τρίτο πρόσωπο. Αυτό το ενισχύει ακόμα περισσότερο, όπως
επισημάνθηκε, η παράθεση της υπογραφής του Παπαδιαμάντη, στο τέλος του
διηγήματος καθώς και η ελλιπής χρονολογία.
ΑΣΚ. 4
Ο Παπαδιαμάντης δεν αντιμετωπίζει τη φύση μόνο αισθητικά (ως φόντο,
σκηνικό πλαίσιο όπου τοποθετεί την ιστορία του), αλλά ταυτόχρονα ηθικά και
κυρίως, στη σχέση της με τον άν

Μπράβο Θεόδωρε. Πολύ καλό ποστ.